PROGRAM WYCHODZENIA Z OSAMOTNIENIA

MODUŁ 1

Czym różni się osamotnienie od samotności?

Na co dzień często używamy terminów „osamotnienie” i „samotność” zamiennie, zazwyczaj nawet tego nie zauważając. Tymczasem w literaturze przyjmują one różne znaczenia. Dla jasności i skuteczności działań (zarówno terapeutycznych, jak i własnej autorefleksji) warto ustalić, co konkretnie mamy na myśli. Wprowadzenie w tematykę samotności i osamotnienia zaczniemy od precyzyjnego rozróżnienia tych pojęć, co pomoże nam lepiej zrozumieć, co chcemy w sobie zmieniać.

Samotność

Samotność to w pewnym sensie stan rzeczywisty: niewielka liczba relacji, brak regularnych spotkań, ograniczone uczestnictwo w życiu społecznym. Można ją poniekąd zmierzyć przez liczbę kontaktów, częstotliwość spotkań, czy przynależność do grup. Osoby doświadczające samotności mogą mieć trudności z dostępem do sieci wsparcia (np. przyjaciele, grupy, sąsiedzi). Mowa więc o kimś kto ma relacji niewiele i znaczną ilość czasu spędza w izolacji społecznej.

Badania pokazują, że długotrwała społeczna izolacja wiąże się z negatywnymi skutkami dla zdrowia (fizycznego i psychicznego), stąd to bardzo ważny problem społeczny, który z roku na rok zdaje się, niestety przybierać na sile.

Jednocześnie stan samotności często wiąże się z subiektywnym poczuciem cierpienia i chronicznego braku, ale nie musi.

W kolejnym tekście związanym z Programem omówimy RÓŻNE RODZAJE SAMOTNOŚCI, dzięki czemu łatwiej będzie Ci zorientować się w tym, jakiego rodzaju samotności doświadczasz i co wówczas chciałbyś z nim zrobić.

Osamotnienie

Osamotnienie to natomiast przeżycie wewnętrzne: poczucie braku bliskości i bycia nierozumianym nawet, gdy wokół są inni ludzie. Może pojawić się wtedy, gdy relacje istnieją „na papierze”, ale nie dają uczucia bliskości. To element doświadczenia subiektywnego i może towarzyszyć depresji, lękowi czy niskiej satysfakcji z relacji.

Osamotnienie możemy definiować łącznie jako:

- oderwanie od potrzebnych związków z innymi lub niezbędnego związku z bliską osobą,

- przykry stan psychiczny spowodowany niezadowalającą ilością i jakością społecznych i emocjonalnych interakcji,

- stan, któremu towarzyszą negatywne emocje, te zaś w konsekwencji mogą prowadzić do trwałych zaburzeń emocjonalnych,

- stan, gdy osobowość nie spełnia swoich funkcji w sposób zadowalający i przez to może nie rozwijać się w pełnym i wystarczającym stopniu.

Dlaczego rozróżnienie ma znaczenie praktyczne?

Bo różne rozwiązania odpowiadają różnym problemom: osoba samotna potrzebuje przede wszystkim działań prospołecznych: poszerzenia sieci kontaktów, dotarcia do grup, praktycznych sposobów nawiązywania kontaktów.

Osoba osamotniona natomiast potrzebuje pracy nad jakością relacji, komunikacją, umiejętnością otwierania się i radzeniem sobie z lękiem przed bliskością. W praktyce wiele osób doświadcza trudności w obu wymiarach jednocześnie.

Krótkie ćwiczenie do samodzielnej pracy

Weź kartkę i podziel ją na dwie kolumny: „Moje kontakty (kto, jak często)” i „Moje odczucia (czy czuję bliskość?)”. Wypisz 5 osób/okazji kontaktu i przy każdej oceń: (a) ile razy w miesiącu się kontaktujemy, (b) czy rozmowa daje mi poczucie zrozumienia (tak/nie). To pozwoli odróżnić, czy problem jest bardziej „ilościowy” (samotność) czy „jakościowy” (osamotnienie). Dla zwiększenia poziomu trudności możesz spróbować dokonać takiego przeglądu na skali 0-10, gdzie 10 to relacja dająca Ci maksymalne możliwe poczucie bliskości i zrozumienia.

Zachowaj tą kartkę na naszą dalszą wspólną pracę, jeszcze do niej wrócimy.

A co pojawi się w następnym artykule tego modułu? W piątek omówimy różne RODZAJE SAMOTNOŚCI. Pozwoli Ci to przyjrzeć się swojemu funkcjonowaniu społecznemu z perspektywy, o której zazwyczaj nie myślimy. Okaże się też (mały spoiler :), że samotność może wnosić w nasze życie dużo dobrego!

Literatura

Veazie S, Gilbert J, Winchell K, et al. Addressing Social Isolation To Improve the Health of Older Adults: A Rapid Review [Internet]. Rockville (MD): Agency for Healthcare Research and Quality (US); 2019 Feb. Appendix F, Social Isolation and Loneliness Definitions and Measures.

Shankar R. (2023). Loneliness, Social Isolation, and its Effects on Physical and Mental Health. Missouri medicine, 120(2), 106–108.

Sherman, D. W., Alfano, A. R., Alfonso, F., Duque, C. R., Eiroa, D., Marrero, Y., Muñecas, T., Radcliffe-Henry, E., Rodriguez, A., & Sommer, C. L. (2024). A Systematic Review of the Relationship between Social Isolation and Physical Health in Adults. Healthcare (Basel, Switzerland), 12(11), 1135.

Taylor, H.O., Cudjoe, T.K., Bu, F. et al. The state of loneliness and social isolation research: current knowledge and future directions. BMC Public Health 23, 1049 (2023).

Joanna H. Hong, Julia S. Nakamura, Lisa F. Berkman, Frances S. Chen, Koichiro Shiba, Ying Chen, Eric S. Kim, Tyler J. VanderWeele, Are loneliness and social isolation equal threats to health and well-being? An outcome-wide longitudinal approach, SSM - Population Health, Volume 23, 2023, 101459, ISSN 2352-8273