Relacje z osobami z zaburzeniami osobowości – jak się chronić i wspierać?
Poradnik psychologiczny: zdrowe granice i skuteczna pomoc bez utraty siebie
Zaburzenia osobowości to złożone i często trwałe wzorce myślenia, odczuwania i zachowania, które znacznie utrudniają codzienne funkcjonowanie – zarówno osobie chorej, jak i jej otoczeniu.
Bliscy osób z zaburzeniami osobowości często czują się wyczerpani, zagubieni lub bezradni. Czy da się wspierać i jednocześnie chronić własne zdrowie psychiczne?
Czym są zaburzenia osobowości?
Zaburzenia osobowości to zaburzenia psychiczne charakteryzujące się:
utrwalonymi wzorcami myślenia i reagowania, które odbiegają od norm kulturowych,
trudnościami w relacjach interpersonalnych, empatii i elastyczności emocjonalnej,
często brakiem świadomości zaburzenia.
Najczęstsze typy zaburzeń osobowości to:
osobowość borderline (BPD) – niestabilność emocjonalna, impulsywność, lęk przed odrzuceniem,
osobowość narcystyczna (NPD) – wyolbrzymione poczucie własnej wartości, brak empatii,
osobowość unikająca – skrajna wrażliwość na krytykę, unikanie bliskości,
osobowość zależna – silna potrzeba opieki i strach przed samodzielnością.
Jak osoby z zaburzeniami osobowości wpływają na bliskich?
Relacja z osobą cierpiącą na zaburzenia osobowości może być:
emocjonalnym rollercoasterem – naprzemiennie idealizacją i dewaluacją,
źródłem manipulacji, gaslightingu i emocjonalnego szantażu,
powodem chronicznego stresu, wypalenia emocjonalnego lub współuzależnienia.
Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że:
to zaburzenie psychiczne, a nie „złośliwość” czy „zły charakter”,
współpraca z terapeutą może zmienić dynamikę relacji – ale tylko przy gotowości do pracy osoby zaburzonej.
Jak się chronić w relacjach z osobami z zaburzeniami osobowości?
1. Ustal jasne granice
Nie musisz zawsze być „na zawołanie”.
Granice chronią Twoje emocje i czas.
Powtarzaj je spokojnie i konsekwentnie.
2. Nie bierz wszystkiego do siebie
Krytyka, nagłe wybuchy złości czy wycofanie nie są Twoją winą.
To objawy zaburzenia, nie osobista ocena Ciebie.
3. Unikaj prób „naprawiania”
Nie jesteś terapeutą – nie masz obowiązku leczyć bliskiej osoby.
Zamiast tego, zachęcaj do profesjonalnej pomocy (terapia, leczenie farmakologiczne).
4. Zadbaj o siebie
Terapia własna, grupy wsparcia dla bliskich osób z zaburzeniami osobowości,
Zdrowe rytuały, sen, czas wolny – dbanie o siebie to nie egoizm.
5. Rozważ dystans, jeśli jesteś krzywdzony/a
Czasem najlepszą pomocą jest zdrowy dystans lub nawet zerwanie kontaktu.
Zwłaszcza jeśli doświadczasz przemocy emocjonalnej, fizycznej lub psychicznej.
Jak wspierać osobę z zaburzeniem osobowości?
Bądź empatyczny, ale nie pobłażliwy
Okazuj zrozumienie dla trudności emocjonalnych,
Jednocześnie nie akceptuj destrukcyjnych zachowań.
Zachęcaj do leczenia
Wspólna wizyta u psychiatry lub psychoterapeuty,Uświadamianie, że problem nie zniknie sam – potrzebna jest długoterminowa praca.
Ucz się – edukuj się o zaburzeniach
Wiedza to siła – zrozumienie mechanizmów zaburzenia zmniejsza frustrację i poczucie winy.
Czy da się utrzymać zdrową relację?
Tak – ale tylko jeśli:
obie strony są gotowe na zmianę,
osoba z zaburzeniem podejmuje leczenie,
Ty chronisz siebie i nie rezygnujesz z własnych potrzeb.
Relacja z osobą z zaburzeniami osobowości może być trudna, ale nie musi być skazana na porażkę – pod warunkiem świadomości, edukacji i wsparcia terapeutycznego.
Podsumowanie: wspieraj, ale nie poświęcaj siebie!
Pomagając innym, łatwo zapomnieć o sobie. W relacjach z osobami z zaburzeniami osobowości:
nie rezygnuj z własnych granic,
nie usprawiedliwiaj przemocy emocjonalnej,
łącz empatię z asertywnością.
Tylko wtedy wsparcie może być naprawdę skuteczne – i zdrowe dla obu stron.
